IQ test: ja of nee?

Er is geen ouder die zijn of haar kind zomaar laat testen, gewoon omdat het leuk is om dat getalletje te weten. Ten eerste krijg je het zonder aanwijsbare reden niet vergoed, en de kosten zijn niet mals (beginnend bij 500 euro en oplopend tot wel 1000 euro, afhankelijk van de uitgebreidheid van de test).  Ten tweede heeft een test altijd consequenties. Wat zijn de verwachtingen voor de test? Worden die waargemaakt of valt het tegen? Wat voor druk legt het op je kind?

Wanneer kies je voor een test?

Als ouder kies je zelden alleen voor het laten afnemen van een IQ-test. Vaak is er een traject aan vooraf gegaan op school of bij een orthopedagoog, kinderpsycholoog of kindercoach. Redenen om te testen:

Gedragsproblemen
Hoogbegaafde kinderen met gedragsproblemen op school, vallen meestal op vanwege het naar buiten gekeerd gedrag. Woedeaanvallen, snel boos worden of niet goed met de andere kinderen in de klas kunnen samenspelen of samenwerken. Op veel scholen wordt er dan snel gedacht aan autisme of adhd. Als ouder, voel je dat dit het waarschijnlijk niet is, omdat jouw kind thuis wel met andere kinderen in de buurt kan spelen. Dit zijn vaak oudere kinderen, of juist veel jongere kinderen. Ook vertoont je kind thuis helemaal niet dat drukke ongeconcentreerde gedrag en kan het bijvoorbeeld uren met de lego bezig zijn. Maar wat is het dan wel? Het is goed om erachter te komen wat de basis van de gedragsproblemen is. Een IQ-test kan dan uitkomst bieden. Zeker als deze samen met een sociaal-emotioneel onderzoek gecombineerd wordt.

Op school ander gedrag dan thuis laten zien
Sommige hoogbegaafde kinderen leren zich heel snel aan te passen op school. Zij kijken en zien wat de andere kinderen om hen heen doen en kopiëren dit. Een kleuter die thuis de mooiste tekeningen kan maken, of zelfs al kan schrijven, kan eenmaal (eindelijk!) op school ineens weer gaan krassen. Kinderen in de hogere groepen passen zich aan qua spel, en in prestaties. Dit is ontzettend vermoeiend voor ze. Ze raken gefrustreerd. Al deze frustratie en opgekropte energie komt er thuis uit in boze buien ‘om niets’ of zelfs ontploffingen in woede. School ziet het problematische gedrag niet. Het is heel belangrijk om de thuissituatie mee te nemen in het besluit om al dan niet te laten testen.

Zich vervelen op school of school saai vinden
Er zijn ook kinderen die aangeven dat ze school maar saai of stom vinden. Tja, dat vinden wel meer kinderen toch? Ze willen niet naar school of gaan met lood in hun schoenen en met flinke tegenzin elke ochtend naar school. Als school het signaal serieus neemt (en meestal doen ze dit), kan je samen gaan kijken naar meer uitdaging en minder saaie stof. Vaak wordt er gekeken naar verrijkingsmateriaal. Dit verrijkingsmateriaal kunnen sommige kinderen dan vervolgens niet maken. Ofwel omdat ze geen goede instructie krijgen, ofwel omdat ze er niet aan durven te beginnen. Het is te moeilijk denken ze. Ineens moeten ze de juf of meester om hulp gaan vragen! “Dat ga ik echt niet doen!” Sommige scholen durven dan niet verder met deze leerling, omdat twijfel ontstaat of de leerling met het extra werk niet overvraagd wordt. Om dan zekerheid te krijgen over het leervermogen en vooral ook de leerbehoefte van het kind, is het afnemen van een IQ-test een goede volgende stap. Om op basis van de uitslag én het adviesverslag passender onderwijs te kunnen realiseren.

Hoge cito-scores hebben, maar niet happy zijn
Je kind haalt goede resultaten op school, komt voor je gevoel lekker mee in de groep, maar heeft toch regelmatig onverklaarbare hoofdpijn of buikpijn. Lijkt soms wat teruggetrokken en droevig. Hoewel er meerdere oorzaken aan ten grondslag kunnen liggen, kan het zeker ook zijn dat je kind zich nog onvoldoende uitgedaagd voelt, niet aan zijn of haar leerpotentie zit. Om dit aan te tonen of juist uit te sluiten, is een IQ-test zeker zinvol.

Lage of gemiddelde cito-scores hebben, met het vermoeden dat er ‘meer in zit’
Je kind haalt gemiddelde resultaten op school, maar kan in andere situaties erg gevat uit de hoek komen, of denkt creatief door over bepaalde zaken. Er lijkt meer in je kind te zitten dan eruit komt. Krijgt hij of zij voldoende uitdaging in de klas? Is er iets anders wat de scores bij toetsen lager uit doet komen dan jij als ouder of de leerkracht verwacht? Ook hier is het goed om een IQ-test af te nemen.

Bij een vermoeden van hoog- of meerbegaafdheid
Vermoed je als ouder, of vermoedt de leerkracht dat jouw zoon of dochter (uitzonderlijk) hoogbegaafd of meerbegaafd is? Dan is testen niet altijd direct nodig. School kan kijken naar de onderwijsbehoeften van je kind door bijvoorbeeld door te toetsen (toetsen afnemen van een hoger leerjaar, net zo lang tot de leerling vastloopt). Een onderzoek is zinvol als school niet helemaal kan inschatten wat jouw zoon of dochter nodig heeft, of als er bijvoorbeeld wisselende prestaties zijn die moeilijk te verklaren zijn. Helaas is ook op veel scholen een IQ>130 nodig om in een plusklas te mogen. Terwijl hoogbegaafdheid in zoveel meer aspecten zit dan dat cijfertje. Er zijn meerdere zijnskenmerken van hoogbegaafde kinderen waardoor zij (h)erkend kunnen worden zonder het afnemen van een IQ-test. Het afnemen van een IQ-test, het cijfer wat eruit komt én het adviesverslag wat erbij komt, kunnen heel helpend zijn. Zo kan school meer doordrongen raken van de noodzaak tot actie (uitdagender onderwijs bieden), het helpt school ook op welke manier zij dit kunnen doen. Daarnaast is een IQ-test ook nodig om je kind eventueel op voltijds hoogbegaafden onderwijs toegelaten te laten worden. (Zie mijn andere blog over de discussie regulier onderwijs versus voltijdshoogbegaafden onderwijs).

Wanneer is testen niet nodig?

Als je kind goed in zijn vel zit thuis en op school
De beslissing om je kind te laten testen, komt altijd voort uit een probleem. Hetzij thuis, hetzij op school hetzij op beide plekken. Als jouw kind lekker in zijn vel zit en geen problemen ervaart, is er ook geen reden tot testen. Zelfs niet als je kind vermoedelijk (uitzonderlijk) hoogbegaafd is.

Als je kind ontestbaar is
Soms is testen niet mogelijk, omdat het kind niet testbaar is (niet in staat is om opdrachten uit te voeren of stil te zitten, dermate faalangst heeft dat het niet eens durft te beginnen). In dergelijke situaties kan een observatie of een reeks observaties uitkomst bieden. Hoogbegaafdheid bestaat tenslotte uit meer dan een IQ  boven de 130.

Testen is pas zinvol als je weet wat je met de uitslag wilt. Wil je dat je kind uitdagender werk in de klas krijgt en is de leerkracht daar niet zeker van? Of mag het pas naar de plusklas of voltijds hoogbegaafden onderwijs als het getest is? Wil je weten wat de oorzaak is van de gedragsproblemen en of dit wellicht in de intelligentie en manier van denken van je kind zit?
Laat de test bij vermoedens van (uitzonderlijke) hoogbegaafdheid altijd uitvoeren door iemand met voldoende kennis over, en ervaring met, hoogbegaafdheid. En probeer je niet te veel vast te houden aan het cijfertje wat eruit komt. Het bijbehorende adviesverslag met uitleg over hoe jouw kind denkt, leert en wat het nodig heeft thuis en op school, is vele malen waardevoller!