When the going gets tough...

Dit heeft alles te maken met je mindset. Mindset is de manier waarop mensen over dingen denken en hoe ze met dingen omgaan.

Bij een vaste mindset zijn mensen geneigd om negatieve gedachten te hebben zoals: “het lukt me nooit” of “wat ben ik toch een sukkel”. Mensen met deze vaste mindset zullen niet snel doorzetten of iets nieuws beginnen. De vaste mindset wordt veelal met de Engelse term ‘fixed mindset’ aangeduid. Daar tegenover staat de ‘growth mindset’, de zogenaamde groei mindset. Mensen met een groei mindset zijn eerder geneigd tot positieve gedachten als: “ik probeer het gewoon en zie wel of het lukt” of “ik mag fouten maken, daar leer ik van”.

Hoe kom je nou aan een vaste of groei mindset? Een deel daarvan ligt in je genen vast. Sommige mensen zijn nou eenmaal eerder geneigd overal de risico’s van in te zien waar anderen juist eerder de kansen zien. Een ander deel wordt gevormd door de ervaringen die je (in je jeugd) opdoet. In je gezin, in de buurt, op school.

Hoe zit dat met hoogbegaafde mensen?

Als kleine babietjes niet bij een speeltje kunnen, zullen zij eindeloos proberen dat speeltje te pakken te krijgen. Zo niet een hoogbegaafde baby*. Die probeert het 1, misschien 2 keer en als het dan niet lukt, gaat het iets anders proberen (zoals bijvoorbeeld het kleed waarop het speeltje ligt naar zich toe trekken). Lukt het niet? Dan gaat ’t wat anders doen. Het beseft dat het na 3 keer niet ineens wel gaat lukken. Leert het door te zetten? Eindeloos te herhalen tot het lukt? Nee.

Niet alle hoogbegaafde babies gaan kruipen. Ze hebben soms al een andere manier ontdekt om vooruit te komen (bijvoorbeeld kontschuiven of rollen) waardoor ze de andere mogelijkheid niet eens meer gaan proberen. Ondanks stimulatie van ouders. Ook het gaan lopen, verloopt bij hoogbegaafde dreumesen vaak anders. Ze zijn óf heel vlot, of ze gaan pas laat lopen. Namelijk op het moment dat ze zeker weten (voelen) dat ze het kunnen. Niets geen vallen en weer optaan! Geen geploeter. Hetzelfde geldt voor het gaan praten. Ze kiezen voor de veilige optie. Leren ze doorzetten? Weer op te staan als ze gevallen zijn? Nee.

Dan komt het leren fietsen, leren lezen, tekenen… Veel hoogbegaafde kinderen laten pas iets zien als ze zeker weten dat ze het kunnen. Zo kan een hoogbegaafd kind van 3 a 4 jaar al een behoorlijke vaste mindset hebben ontwikkeld. Nog voordat het naar school gaat!

Vervolgens krijgt het hoogbegaafde kind op school opdrachten die het al lang kan. Het leert te laten zien wat het al kan en beheerst. Het hoogbegaafde kind leert niet te leren, maar te reproduceren. Dit heeft grote gevolgen voor het hoogbegaafde kind, waarover in latere blogs vast meer. Maar voor nu richt ik me even op wat het doet met de mindset van een kind. Met de wil om te leren, om uitgedaagd te worden en vooral om fouten te durven maken.

Oefenen in fouten maken

We hebben het hier over kinderen dit tot op dit punt van hun leven vaak alleen maar complimenten hebben gekregen over hoe knap ze zijn. Kan je je voorstellen wat een schok het voor dit kind moet zijn om ergens in zijn of haar ontwikkeling te horen te krijgen: “dit is niet goed, doe het nog maar een keer”?! Dit kind dat altijd alles meteen kan en applaus krijgt voor wat het doet.

Hoogbegaafde kinderen zijn bijna altijd ook hoogsensitief (een andere term is hooggevoelig). Kritiek of een terechtwijzing komt bij hen snoeihard aan. En ze hebben niet kunnen oefenen in omgaan met kritiek of in het maken van fouten! Andere kinderen hebben in hun jonge jaren al geleerd dat je na vallen weer kunt opstaan, nog een keer kunt proberen. Hoogbegaafde kinderen hebben deze ervaring in veel mindere mate opgedaan. Zij hebben niet of nauwelijks kunnen oefenen. Het resultaat is dat zij het maken van fouten gaan vermijden. Ze worden perfectionistisch en gaan heel hard werken, of ze gaan moeilijke dingen uit de weg (vermijden).

Soms lopen hoogbegaafde kinderen pas laat in hun schoolcarrière hier tegenaan. Door aanpassen of onderpresteren blijven ze ‘onder de radar’ en worstelen ze onzichtbaar met hun angst voor falen. Ik vind het ontzettend belangrijk dat hoogbegaafde, sensitieve kinderen met een indruk van faalangst of vermijdingsgedrag zo vroeg mogelijk hierin begeleid worden. Hoe eerder een kind het maken van fouten ervaart, hoe eerder het ervaart dat het niet het einde van de wereld is, hoe eerder een kind merkt dat het juist leert, hoe eerder het zelfvertrouwen groeit!

Wat kun je doen als ouder of professional?

Ouders en professionals kunnen kinderen hier al vanaf het prille begin in begeleiden. Door hen opdrachten te geven die in de zone van de naaste ontwikkeling van het kind liggen (Vygotsky). Hiermee wordt bedoeld dat je een kind een taak of opdracht geeft die het nog niet beheerst, maar die, na een paar keer oefenen, veel kans op slagen heeft. Zo beleeft het kind een succeservaring en ervaart het dat de inzet beloond wordt. Dat is dan ook precies waarmee ouders, pedagogisch medewerkers en leerkrachten kunnen helpen: complimenten geven aan het kind die gericht zijn op het proces, op de inzet. In plaats van complimenten die gericht zijn op het resultaat.
Dus niet “wat een mooie tekening” maar “het paard was lastig te tekenen, maar je hebt doorgezet en het is je toch gelukt”. Geef woorden aan hun inzet, als je ziet dat ze doorzetten.

Ik bied mindset trainingen aan voor kinderen in verschillende leeftijden. Het is een heel proces om een vaste mindset om te zetten in een groei mindset, het kost tijd. De training geeft kinderen een duwtje in de goede richting. Interesse? Reageer op deze blog, of neem vrijblijvend contact met me op!

*In Nederland spreken we tot ongeveer 6 jaar niet van hoogbegaafdheid maar van een ontwikkelingsvoorsprong. Simpelweg omdat vanaf ongeveer 6 jaar het IQ te meten is. Ik ben van mening dat je hoogbegaafd geboren wordt. Hoogbegaafdheid is zoveel meer dan alleen een IQ hoger dan 130.